Cảm giác của trầm cảm

/ Tháng Bảy 1, 2016

 

18–24 tháng 4 là tuần nhận thức về trầm cảm, nên chắc chắn chúng ta đều hy vọng rằng trong thời gian bảy ngày này sẽ có thêm nhiều người ý thức hơn về một căn bệnh mà một nhóm thiểu số trải qua, và phần lớn những người khác chỉ nắm bắt được nó từ xa—nhầm lẫn nó với những cảm xúc quen thuộc hơn, chẳng hạn như bất hạnh hay đau khổ.

Nhận thức này được chia sẻ phần nào bởi cộng đồng y tế, vốn không thể xác định chắc trầm cảm là một “căn bệnh” thể chất, bắt nguồn từ thần kinh hóa học, hay là một thói quen suy nghĩ tiêu cực có thể được giải quyết bằng các liệu pháp trò chuyện hoặc hành vi.

Tôi không quan tâm trong hai mô hình trên mô hình nào chính xác hơn. Bản thân tôi vẫn chưa chắc chắn. Nhiệm vụ chính của tôi ở đây là giải thích một trải nghiệm vẫn còn được hiểu rất ít—bất chấp vô số sách và bài viết về đề tài này. Bởi nếu người ngoài không thể thực sự có khái niệm về trầm cảm nặng, thì 97,5% dân số không phải chịu đựng nó sẽ không thể nào thực sự cảm thông, đề cập hoặc nhìn nhận nó một cách nghiêm túc.

Bề ngoài, trầm cảm có thể có vẻ giống như giả vờ, nóng tính và những hành vi xấu—ai có thể cảm thông với những đặc điểm khó ưa như vậy? Trầm cảm thực ra phức tạp, nhiều sắc thái và u tối hơn nhiều so với cảm giác bất hạnh—giống như sự sụp đổ của bản thân hơn. Ở tình trạng trầm cảm nặng, bạn có thể trở thành một dạng hồn ma sống dở. Để đưa ra một hình dung về sự đau buồn của điều này, tôi chỉ có thể nói rằng nỗi đau mất mẹ khi tôi 31—do tự sát, thật đáng buồn—không thấm tháp gì so với những gì tôi trải qua trong những năm trước khi bà mất, khi bản thân tôi mắc trầm cảm (tôi đã hồi phục lúc bà mất).

depression_by_chaoscake-d85l8ga

Depression by ChaosCake

Vậy lời nguyền được đặt tên sai lệch này khác gì so với nỗi buồn có thể nhận biết? Thứ nhất, nó có thể sinh ra những triệu chứng như triệu chứng của bệnh Alzheimer—đãng trí, lú lẫn và mất phương hướng. Đưa ra những quyết định dù nhỏ nhất cũng có thể rất khổ sở. Nó có thể tác động lên không chỉ tinh thần mà cả cơ thể—tôi bắt đầu vấp ngã khi đi bộ, hoặc không thể đi thành một đường thẳng. Tôi vụng về và dễ gặp tai nạn hơn. Khi trầm cảm , những thứ trong đầu bạn trở thành hai chiều—như một bản vẽ thay vì một sinh vật sống, hít thở. Bạn không thể gợi lên tính cách thật của mình, thứ mà bạn chỉ có thể nhớ mơ hồ, một cách lý thuyết. Bạn sống trong, hoặc ở gần, một trạng thái sợ hãi thường trực, mặc dù bạn không chắc mình sợ hãi điều gì. Nhà văn William Styron gọi đó là “quẫn trí,” chính xác hơn nhiều so với “bất hạnh.”

Có cảm giác nặng như chì trong ngực, phần nào như khi ai đó bạn yêu thương rất nhiều vừa mới qua đời; nhưng không ai chết cả—ngoại trừ, có lẽ, chính bạn. Bạn cảm thấy cô đơn sâu sắc. Nó thường được mô tả như nhìn thế giới thông qua một tấm kính; sẽ chính xác hơn nếu nói là một tảng băng dày, mờ đục.

Do đó tính cách của bạn—con người thông thường, quen thuộc của “bạn”—đã thay đổi. Nhưng quan trọng là, mặc dù gần như tận thế từ bên trong, sự biến đổi này lại gần như không thể nhận ra được đối với người quan sát—ngoại trừ, có lẽ, một sự thu mình nhất định, hoặc nóng giận và khó tính hơn. Nhìn từ bên ngoài—bức tường da và cửa sổ đôi mắt—mọi thứ vẫn quen thuộc. Bên trong, lại là một cơn bão tối tăm. Đôi lúc bạn cực kỳ mong muốn được đứng trên phố và hét hết cỡ, không vì lý do cụ thể nào (nhà văn Andrew Solomon mô tả là “giống như muốn nôn nhưng không có miệng”).

Những cảm xúc tiêu cực khác—tự thương hại, tội lỗi, lãnh đạm, bi quan, ái kỷ—khiến trầm cảm trở thành một căn bệnh vô cùng khó ưa để ở bên, một căn bệnh đòi hỏi những cấp độ hiểu biết và khoan dung phi thường từ gia đình và bạn bè. Với tất cả những nỗi kinh hoàng của mình, đương nhiên nó không gợi được sự cảm thông. Ngoài việc bị nhầm lẫn với một kẻ phá đám đau khổ và vô tình, người ta cũng phải đối mặt với thực tế là họ có thể có chút điên rồ—một trong những người không thể được coi là những bậc cha mẹ, đối tác, hay thậm chí nhân viên đáng tin cậy. Do vậy trong danh sách những dằn vặt dự đoán được, ta có thể thêm vào sự xấu hổ.

Có một nghịch lý ở đây. Bạn muốn căn bệnh này được ghi nhận nhưng cũng muốn phủ nhận nó, bởi vì nó có tiếng xấu. Khi tôi khỏe, đó là trong phần lớn thời gian, (tôi nghĩ) tôi vui vẻ, đồng cảm, tò mò, biết điều, cởi mở và thân thiện. Nhiều nhà giải trí và “nhà sáng tạo” rất dễ chịu cũng mắc trầm cảm, mặc dù trên thực tế nhóm nghệ sĩ duy nhất thực sự phải chịu đựng nó một cách không tương xứng là—bạn đoán được đấy—nhà văn.

Có những điều tích cực về trầm cảm, tôi nghĩ thế. Nó giúp tôi có một sự nghiệp (không trầm cảm tôi sẽ không bao giờ xem xét cuộc sống của mình để trở thành nhà văn). Và trên hết, trầm cảm, trong gần như mọi trường hợp, sớm muộn cũng sẽ biến mất, và bạn trở lại “bình thường.” Không phải ai cũng nhận ra, nhưng bạn nhất thiết sẽ nhận ra điều đó.

Nhưng nhìn chung nó là một nỗi kinh hoàng, có thật, và xứng đáng nhận được cảm thông và giúp đỡ. Tuy nhiên, trong thế giới chúng ta đang sống, nói vẫn dễ hơn làm. Chúng ta không hiểu trầm cảm một phần là do nó khó hình dung—nhưng cũng có thể là do chúng ta không muốn hiểu nó.

Tôi có một mối ngờ vực, rằng xã hội, từ đáy lòng, coi thường những người trầm cảm vì nó biết họ đúng ở một điểm: sự công nhận rằng cuộc sống là hữu hạn và buồn và đáng sợ—cũng như những thái độ được chấp nhận hơn, vui vẻ và thú vị và phức tạp và thỏa mãn. Một cảm giác bí mật mà hầu hết mọi người đều có là mọi thứ, ở một mức độ cơ bản, về cơ bản là ổn thỏa. Những người trầm cảm bị rút mất cảm giác ấy, và không chỉ trải nghiệm mà chứng kiến nó cũng đáng sợ.

Phải thừa nhận, những người trầm cảm nặng chỉ có thể kết nối một cách rất mong manh với thực tế, nhưng các nghiên cứu lặp đi lặp lại đã cho thấy những người trầm cảm nhẹ đến trung bình có cái nhìn thực tế hơn về cuộc sống so với hầu hết những người “bình thường,” một hiện tượng được gọi là “chủ nghĩa hiện thực trầm cảm.” Như Neel Burton, tác giả cuốn The Meaning of Madness, nói, đây là “mối ngờ vực lành mạnh rằng đời sống hiện đại là vô nghĩa và xã hội hiện đại là vô lý và tha hóa.” Trong một nền văn hóa lấy mục đích làm động lực và công việc làm định hướng, điều này vô cùng nguy hiểm.

Quan điểm này có thể có tác động làm tê liệt lên những người trầm cảm, đôi lúc đến một mức độ tâm thần—nhưng có lẽ cũng nó ám ảnh mọi người. Và do đó phần lớn dân số không bị ảnh hưởng có thể sẽ không bao giờ thực sự hiểu được trầm cảm. Không chỉ vì họ thiếu trí tưởng tượng (có thể hiểu được), và không tin tưởng trải nghiệm của người bệnh (không thể tha thứ được)—mà còn vì, khi nước đến chân, họ không muốn hiểu. Chỉ là nó quá… trầm uất.

Tim Lott là nhà văn và nhà báo người Anh. Cuốn sách mới nhất của ông là Under the Same Stars (Simon and Schuster, 2012).

Nguồn: https://www.theguardian.com/commentisfree/2016/apr/19/depression-awareness-mental-illness-feel-like

Dịch: An An

Biên Tập: Tĩnh Nguyệt, Hà Nguyễn

 

Bài viết liên quan

Một suy nghĩ 14 thoughts on “Cảm giác của trầm cảm”

  2. khó có thể nói. nhưng đứng ở ngoài cuộc.. giống như 1 bầu không khí ảm đảm hay nói nôm na là 1 quả cầu ù ù cạc cạc bao vây chính nội tâm của mình.. để dễ hiểu.. chính hệ thần kinh trung ương bị suy yếu làm cho tư duy suy nghĩ và hành đông ko thể tự kiểm soát. cần 1 người vừa tác động thể chất lẫn tinh thần.. vượt qua nó là mỗi ngày 1 cảm xúc ko giống là chính mình.. nhưng vượt qua đc rồi bạn sẽ bước lên bà bắt đầu cs mới…

    Đã thích bởi 1 người

    Trả lời

  3. Mình không rõ dấu hiệu của bệnh trầm cảm là gì. Mình có trải nghiệm không tốt và rất tiêu cực với cảm xúc lẫn bản thân mình trong một số giai đoạn tồi tệ nhất định.

    Lần đầu tiên cảm giác tệ ập tới là khi mình cảm giác mọi nỗ lực của bản thân mình không được công nhận đúng mực, mình cố gắng bao nhiêu lại càng thất vọng bấy nhiêu. Năm cấp hai mình bắt đầu có dấu hiệu không thể diễn tả trọn vẹn ý mình thực sự muốn nói với người đối diện. Mình luôn có cảm giác đám đông đang nhìn mình, chứ không hiểu mình đang nói gì và mình bị cô lập.

    Sau đó mình bị căng thẳng nhiều vì không thể hòa đồng được, mình phản ứng tiêu cực bằng việc phán xét và bảo thủ rằng mọi điều mình làm là đúng, và mình không cần bạn nếu họ không cần mình. Thời gian đó mình rất khó ngủ, mình thường ngủ với cơ thể mỏi nhừ và cơn đau nhức từ cơ thể rã rời vì cố ngủ. Mình cũng không thể chia sẻ cùng ai, vì mình cảm giác không thể nói ra cho ai hiểu và sợ họ sẽ cười mình và mình tự ti, dần dần mình không dám hi vọng ở ai nhiều. Nhưng mỗi lần mình cố gắng tin tưởng, mọi thứ đều trở nên tệ, và với mình, thật sự rất tệ.

    Hầu như sau đó, những biến động lớn dẫn tới việc nằm lì ở nhà không gặp ai suốt một tuần liền hoặc phản ứng gay gắt trước sự hỏi thăm, quan tâm hay nhờ mình làm điều gì mình không thích. Mình chỉ đọc sách, loanh quanh trong không gian của mình và không nói chuyện với ai. Mình cố vui nhưng mọi thứ như đồ thị lồi lõm, tâm trạng mình dễ rơi vào trạng thái trống rỗng và hầu như không rõ ràng mục đích mình mong muốn gì nữa. Giai đoạn này khoảng tầm nửa năm, rồi ngẫu nhiên mình có cơ hội được làm việc, được viết lách theo sở trường, được công nhận sự sáng tạo,… nhưng tất cả cũng không diễn ra lâu.

    Lần gây mệt mỏi cho mình gần đây nhất là gần hai tháng trước, khi mình trong áp lực công việc, đổ vỡ sau 2 tháng chia tay, không có ai để chia sẻ; mình không ngủ được, một điều rất lâu không xảy ra: mình mất ngủ, và bất đầu bật khóc mà chẳng có lí do suốt cả đêm. Mình tự trách bản thân, cảm thấy mọi điều mình cố gắng giữ gìn đều không thể ở lại cùng mình mà đổ vỡ hoặc rời đi; mình băn khoăn không biết mình có phải là người làm cho mọi chuyện tệ đi với mọi mối quan hệ; mình phải làm sao để bạn bè mình không hiểu nhầm mình, những người mình yêu quí không bỏ mình đi…

    Có những đêm không ngủ được, mình ngồi viết cả đêm, đôi lúc mình tự hồi tưởng lại nhưng không nhớ rõ mình đã khó chịu như thế nào; cũng không muốn đọc những dòng mình đã viết.

    Rồi trong suốt hai tuần sau đó, mình đã sụt kí nhiều, mình không thể ngừng được việc ép bản thân làm điều có ý nghĩa như thức cả đêm chỉ để tìm những thông tin vô bổ mà mình biết mình có thể ngủ thay vì ngồi trước máy vi tính và thật sự rất mệt. Mình thường ở trong trạng thái rất vui, hoặc rất buồn bực. Mình không rõ điều gì đang xảy ra với mình, cảm giác khó chịu và bức bối khiến mình phải tìm cách giải tỏa. Trí nhớ mình thật sự tệ, trong vài năm trở lại đây, đôi lúc mình không thể nhớ cụ thể nhiều việc mà mình thấy quan trọng nữa. Mình cảm thấy cô độc và cần người nói chuyện khủng khiếp. Mình cố gắng nói chuyện, nhưng dường như không có gì cải thiện.

    Rồi mình tự nhủ mọi thứ sẽ ổn, mình đã tự nhủ như vậy. Mình vẫn vui vẻ năng động như những người khác nghĩ về mình; nhưng đôi lúc với mình, những trạng thái tâm lý trên thường ụp đến rất bất ngờ và khiến mình mất kiểm soát bản thân.

    …

    Hiện tại, mọi thứ có vẻ ổn với mình, nhưng mình không rõ bao lâu thì mọi chuyện lại trở nên tồi tệ hoặc mất kiểm soát….

    Thích

    Trả lời

    • Trời em rep hơi muộn nhưng mà quá trình chuyển biến bệnh của chị giống y như em từ lúc e trở nặng hơn vậy. Sau khi tìm hiểu và biết rõ bệnh của mình em mới nhìn lại thì thấy mình bắt đầu có triệu chứng từ hồi nhỏ rồi. Mà em nghĩ mình chịu nhiều tổn thương thì nhạy cảm hơn người khác thôi. Đến mãi hơn 1 năm nay các triệu chứng nặng hẳn lên, đến mức sức khỏe báo động luôn em mới chấp nhận rằng mình bị trầm cảm. Dù cố ăn nhiều hơn nhưng em vẫn sụt gần 5kg, sống thơ thẩn như con ma, ngủ ngày càng ít, yếu rớt rồi còn thêm bệnh gan, ruột, dạ dày nữa.
      Em nghĩ một phần làm bệnh ngày càng nặng là do em cứ giữ hết mọi chuyện 1 mình, chuyện gì càng buồn em càng giấu kín, tính em từ nhỏ đã vậy. Thế nên em cứ phải gồng mình lên để sống như người bình thường để ko bị ai phát hiện ra. Mệt mỏi lắm chị ạ. Thế là em lấy hết can đảm kể hết với bạn trai em. Nghe thì dễ thế chứ thật ra lúc ấy em thấp thỏm cả tháng suy đi tính lại, khổ sở lắm.
      Hiện giờ có bạn trai dốc sức giúp em nên em đỡ hẳn hơn trước, nhưng để trở về như bình thường thì còn xa lắm. Mà bạn trai em 2 tháng nữa là sang nước ngoài học rồi. Mặc dù anh ấy chắc chắn vẫn sẽ rất sát sao với em nhưng em vẫn lo quá. Bởi em vẫn rất nhạy cảm, chỉ cần cảm thấy bị bỏ rơi là lại thu mình lại ko muốn để ai bước vào nữa. Em biết ko thể phụ thuộc vào bạn trai mãi được. Mà không biết đến bao giờ mới có lúc trở lại bình thường như chị nữa. Em đã từng cố gắng làm mọi thứ để tự điều trị nhưng không có kết quả gì mà ngày càng nặng hơn nữa. Em có nên kể với bạn bè thân thiết và chúng nó giúp không hả chị?

      Thích

      Trả lời

  5. Em có một người bạn đang có dấu hiệu trầm cảm dần. Em không biết phải làm sao để giúp bạn ấy. Bạn ấy không muốn nói chuyện hay tiếp xúc với ai cả. Luôn cảm thấy mọi thứ đến với bản thân đều rất tệ. Có lẽ vì nổi đau mà bạn ấy phải chịu trong qúa khư´ qúa lớn, khiến bạn ấy a´m ảnh. Hiện tại bạn â´y không ở gần em vaˋ cả gia đình nữa. Em phải làm gì để giúp bạn ấy đây. Thái độ của bạn ấy khiến em rất buồn

    Thích

    Trả lời

    • em với bạn sao rồi. mình trả lời chậm để em chờ, cho mình xin lỗi em nhiều nheng.
      hay là em thử nói bạn viết thư về cho tụi mình xem sao. nói với bạn là em biết có một chỗ lắng nghe mà không phán xét, và đã có nhiều bạn viết thư về xong thấy đỡ hơn nhiều.

      hộp thư của tụi mình là editor@beautifulmindvn.com. nếu cần em cũng có thể viết thư rồi gửi về đây cũng được. tụi mình không phiền đâu, hứa. em đừng ngại nheng.

      mình với mọi người chờ tin hai em.

      thương em với bạn nhiều,

      ôm hai em chặt,

      V.

      Thích

      Trả lời

  7. Pingback: Cảm giác của trầm cảm | My Blog

Bình luận về bài viết này