Thông tin chung

Cơn hoảng loạn (panic attacks) có thể xảy ra vì nhiều nguyên nhân như căng thẳng/ stress, làm việc quá sức, trải nghiệm mất đi người thân, trục trặc trong gia đình, gặp tai nạn, sinh con, sau phẫu thuật, v.v… Nhưng vào thời điểm bạn bị “tấn công” lần đầu tiên, bạn sẽ cho rằng mình vẫn ổn và dường như chẳng có lý do gì rõ ràng cho cơn hoảng loạn đó cả. Những lần tiếp sau cũng sẽ đều có vẻ xảy đến một cách ngẫu nhiên, không đoán trước được. Song hiện giờ đã có những bằng chứng rõ ràng về việc chứng lo âu (anxiety) và chứng hoảng sợ (panic) có thể có liên kết với nhau về gen/ di truyền.

Những người chưa từng trải nghiệm cơn hoảng loạn cho rằng đó chỉ là cảm giác căng thẳng hay lo âu, nhưng trên thực tế các cơn hoảng loạn đều đáng sợ và áp lực hơn thế rất nhiều. Lấy thang đo từ 1 đến 10, nếu cảm giác căng thẳng lo lắng là mức độ 3, thì một cơn hoảng loạn toàn diện sẽ nhấn chìm bạn ở mức độ 11!

Chuyện thường xảy ra tiếp theo là bạn sẽ liên kết những cơn hoảng loạn với các hoạt động hay địa điểm mà bạn trải nghiệm chúng, và bạn bắt đầu muốn tránh lại rơi vào những tình huống này. Rắc rối bắt đầu nảy sinh từ đây, khi mỗi lần bạn lâm vào tình huống đã từng gây ra cơn hoảng loạn, bạn tự động cho rằng chắc chắn chúng sẽ xảy ra lần nữa và bạn bắt đầu sống lại cảm giác lúc ấy. Điều này có thể dẫn đến chứng sợ khoảng rộng (agoraphobia) và hạn chế các hoạt động trong sinh hoạt thường ngày.

Chứng Rối loạn Hoảng sợ (Panic Disorders) có thể rất đáng sợ, nó có thể khiến bạn cảm thấy bất lực và chán nản, dù là bản thân bạn đang phục hồi từ chứng bệnh này, hay bạn sống cùng người đang phải trải nghiệm chúng.

Thông thường, những người mắc chứng này sẽ không thể tự nói rằng họ ‘biết’ họ sẽ ngất xỉu hay ‘tôi sẽ bị đau tim mất’. Hãy xem phần “Các triệu chứng” (bài sẽ được đăng trong tương lai gần) để đọc thêm về lý giải cho những cảm giác khi ấy. Xin hãy đọc phần “Tự giúp bản thân” (bài sẽ được đăng trong tương lai gần) với những thông tin rất hữu ích để đối phó với những cơn hoảng loạn.

Vì những cơn hoảng loạn tấn công rất nhanh, nguyên nhân kích hoạt cũng không rõ ràng, thường sẽ có rất ít cảnh báo về thời điểm chúng sắp xảy ra. Do đó cũng không ngạc nhiên khi những người mắc chứng rối loạn hoảng sợ rất hay tránh những tình huống mà họ nghĩ hoặc ‘biết trước’ rằng chúng sẽ gây ra cơn hoảng loạn. Điều này dễ dẫn đến việc sợ hãi những tình huống hay những địa điểm mà trước đó đã gây ra căng thẳng lo âu, và từ đó người bệnh sẽ tìm mọi cách để chạy trốn. Đó chính là chứng sợ khoảng rộng (agoraphobia) đã được nhắc đến ở trên. Vấn đề ở đây là sẽ phải mất hàng tháng trời, thậm chí hàng năm trời để hướng dẫn lại cá nhân đó, rằng chính những suy nghĩ, những giả thiết của họ mới là nguyên nhân gây ra cơn hoảng loạn, chứ các hoạt động và địa điểm gắn với chúng không hề có lỗi. Nhưng vẫn sẽ mất rất nhiều thời gian để người bệnh có thể lặp lại hoạt động hay quay lại địa điểm đó.

Trong khi không dễ để có thể nhận được sự chăm sóc y tế thích hợp và nhanh chóng, thì quá trình từ chứng căng thẳng lo âu đến hoảng loạn và nối tiếp là chứng sợ khoảng rộng (agoraphobia) có thể tiến triển rất nhanh nếu không có can thiệp hay giúp đỡ.

Nói từ kinh nghiệm bản thân, tôi luôn tránh di chuyển bằng phương tiện công cộng vì trong một lần trước đó đi taxi, có một vài sự cố đã xảy ra khiến tôi hết sức kinh hãi, từ đó tôi luôn liên hệ phương tiện công cộng với sự sợ hãi và hoảng loạn. Rắc rối bắt đầu lan ra, bao gồm mọi loại tàu điện, tàu hỏa, xe buýt, xe khách, để rồi cuối cùng tôi thậm chí đã không thể đi được xe nếu bản thân mình không phải là người cầm lái. Vấn đề này hiện vẫn đang cản trở cuộc sống của tôi. Tôi đang tự lái xe được nhưng chắc chắn rắc rối sẽ không dừng lại ở đó!

Đã từng có lần có người bảo tôi cứ thử “mặc kệ, ngồi yên nghe động tĩnh” của một cơn hoảng loạn để xem nó có thể thực sự tệ đến đâu, nó sẽ xuống đến mức độ chạm đáy để rồi không thể tệ hơn được nữa, và bạn sẽ “tự động’ bắt đầu bình tĩnh lại.

Nếu bạn đang mắc phải chứng lo âu nặng hay phải chịu đựng nhiều cơn hoảng loạn liên tục, nhưng bạn không biết gì về các chứng này, rất có thể bạn sẽ đến với hàng loạt các bác sĩ hay các khoa Cấp Cứu & Tai Nạn với một cơ số triệu chứng bạn biết được khi tự chẩn đoán bệnh. Để rồi cuối cùng chỉ nhận được câu trả lời rằng cơ thể của bạn không có vấn đề gì về sức khỏe cả, ngoài ra bạn không nhận được bất kỳ sự trợ giúp, thông tin hay giải pháp gì. Và bạn đi đến kết luận là mình đang mắc phải một căn bệnh kinh khủng, bí hiểm có thể giết chết bạn bất kỳ lúc nào mà y học phải bó tay không tìm ra được. Bạn càng thực hiện nhiều xét nghiệm kiểm tra với càng nhiều phương pháp điều trị mà vẫn được chẩn đoán là bình thường, kết luận của bạn càng được củng cố, sự sợ hãi (đi kèm là các cơn hoảng loạn) tấn công bạn càng lúc càng tồi tệ. Điều này cuối cùng có thể dẫn đến chứng sợ khoảng rộng ở mức độ nghiêm trọng nhất, không thể rời khỏi môi trường sinh hoạt (nhà ở).

Đừng vội bỏ cuộc nhé! Hãy đọc những mục khác để hiểu thêm và nhận được những sự trợ giúp bạn đang cần.

Chứng Rối loạn Hoảng sợ (Panic Disorder) là gì?

Chứng rối loạn hoảng sợ được chẩn đoán khi một cá nhân có bốn, hay nhiều hơn bốn cơn hoảng loạn (panic attack) trong vòng một tháng, hay sau khi trải nghiệm cơn hoảng loạn lại có một thời gian dài (khoảng một tháng) sống trong sự sợ hãi những cơn hoảng loạn có thể xảy ra. Chứng rối loạn hoảng sợ là cấp độ tiếp theo của những cơn hoảng loạn, và nếu bạn được chẩn đoán là mắc chứng rối loạn hoảng sợ chứ không phải chỉ là bị tấn công bởi những cơn hoảng loạn riêng lẻ, chứng này thường được ghi nhận là khó chữa khỏi hơn.

Ảnh hưởng về lâu dài của bệnh là gì? Nếu chứng rối loạn hoảng sợ không được chữa trị đúng đắn và hiệu quả, người bệnh sẽ không thể làm việc và sinh hoạt bình thường ở nơi làm việc hay ở nhà. Điều này có thể gây ra những ảnh hưởng tiêu cực đến các mối quan hệ, chuyện học hành, công việc và những sự kiện quan trọng khác trong cuộc sống của cá nhân đó.

Tìm hiểu về vấn đề

Khi gặp nguy hiểm, cơ thể sẽ có phản ứng tự nhiên ‘đánh hay chạy’ (‘fight or flight’). Khi một cá nhân nhận thức được mối đe dọa hay nguy hại, hệ thống thần kinh tự trị sẽ được kích thích, giúp cá nhân đó thoát khỏi tình huống hiểm nguy. Nhưng cơn hoảng loạn (panic attacks) xảy ra khi hệ thống thần kinh thực vật của cơ thể bị kích hoạt mà không vì bất kỳ một lý do rõ ràng nào – một “báo động giả”, chỉ có điều nó cho ta cảm giác y như thật.

Khi bạn đã được chẩn đoán mắc phải những cơn hoảng loạn hay chứng rồi loạn hoảng sợ, bước tiếp theo cần làm là gì?

Điều quan trọng là bạn hiểu được chẩn đoán là gì và nó dẫn đến những hệ lụy gì. Tin tốt là chứng này không phải bệnh nan y và người bệnh vẫn có thể phục hồi, nhưng sẽ là một cuộc đấu tranh khó khăn và lâu dài, có thể mất đến hàng năm trời để hồi phục. Được rồi, đây là tình huống xấu nhất có thể xảy ra nhưng đó là một tình huống thực tế, vì sẽ thật ngây thơ khi cho rằng bạn có thể hồi phục hoàn toàn chỉ trong vài tuần. Vâng, có người phục hồi được trong vòng vài tuần nhưng cũng có những người bệnh phải mất nhiều năm để vượt qua mọi ảnh hưởng của hoảng loạn. Tôi bị bệnh từ năm 1993, và tôi hiểu phục hồi là công việc khó khăn đến mức nào.

Vấn đề lớn nhất đối với hầu hết mọi người là họ bị xấu hổ bởi căn bệnh này (giống như tôi), họ xem nó như một dạng rối loạn thần kinh hay một điểm yếu, và đó không phải kiểu chuyện bạn muốn kể thoải mái với mọi người. Bạn nên bắt đầu học cách chấp nhận, rằng bệnh của bạn không phải là điều đáng xấu hổ, nó bắt nguồn từ các trục trặc hỏng hóc của các thụ thể trong hệ thống thần kinh trung ương, cũng giống như việc bạn mắc cảm cúm khi hệ miễn dịch của bạn bị suy yếu. Hiểu được nguyên nhân gây bệnh và chấp nhận nó, là bạn đang đi những bước đầu tiên trên con đường phục hồi của mình rồi.

Phần thưởng cũng xứng đáng với những nỗ lực mà bạn đã bỏ ra lắm, nhưng bạn PHẢI sẵn sàng để nhìn nhận và giải quyết vấn đề, cũng như chấp nhận sự giúp đỡ.

Khi bệnh được phát hiện trong giai đoạn đầu, những tình trạng muộn hơn (và phức tạp hơn), bao gồm trầm cảm, lạm dụng rượu và chứng sợ khoảng rộng, có thể tránh được. Vì vậy điều quan trọng là bạn và bác sĩ của bạn nhận ra các tình trạng ban đầu vào và bắt tay vào điều trị ngay lập tức.

Nhìn lại mới thấy đúng là hay thật. Tôi đã phải chịu các cơn hoảng loạn trong gần một năm trời trước khi bác sĩ chính thức chẩn đoán tôi bị bệnh gì, sau đó mới bắt đầu tiến hành điều trị. Những lần đầu đi khám và giải thích tất cả mọi triệu chứng, để rồi tôi chỉ nhận được câu trả lời “Ăn nhiều bánh mỳ nâu vào”! (*) Nghe thì hài hước nhỉ, nhưng mỗi lần đi gặp bác sĩ rồi bị gạt phăng đi như thế, tôi ra về mà chỉ cảm thấy chắc chắn mình phải bị làm sao rồi, vì cái cảm giác kinh khủng mà tôi phải trải qua không hề bình thường chút nào.

Khi nhận thức được mình đang phải đối mặt với cái gì, tôi bắt đầu tiến hành điều trị nhưng đã quá muộn để kiểm soát những cơn hoảng loạn, tôi đi đến mắc chứng rối loạn hoảng sợ và chứng sợ khoảng rộng.

Tác giả: Meg – nomorepanic.co.uk

Người dịch: Leng Keng

Dịch tranh: Khánh Linh